Ο ΝΤΑΛΑΡΑΣ ΤΩΝ ‘60ς – ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΔΙΣΚΟΓΡΑΦΙΚΑ ΒΗΜΑΤΑ
Γράφει ο : Τάσος Π. Καραντής
Είναι γνωστό, πλέον, από τις πολλές φορές που το έχει δηλώσει ο Νταλάρας, πως, οι άνθρωποι που τον προίκισαν με τα τραγούδια τους και πήρε το μεγάλο δρόμο, που όλοι ξέρουμε, είναι το δίδυμο Λοΐζος – Λ. Παπαδόπουλος, ο Σταύρος Κουγιουμτζής κι ο Απόστολος Καλδάρας.
Σαφώς κι αυτοί χάραξαν την σπουδαία πορεία του, από τα πρώτα κιόλας δισκογραφικά βήματά του, αλλά, δίπλα τους, υπήρξαν και κάποιοι άλλοι, κάθε άλλο παρά αμελητέοι ως ονόματα: ο Γιώργος Μητσάκης, ο Κώστας Βίρβος, ο Άκος Δασκαλόπουλος, ο Κώστας Κινδύνης, ο Άγγελος Σέμπος, ακόμα κι ο, Λουκιανός Κηλαηδόνης, στα δυο πρώτα τραγούδια της δισκογραφίας του, που τα ερμήνευσε ο Νταλάρας.
Εξετάζουμε, βέβαια, εδώ, τα πρώτα δισκογραφικά βήματα του Γιώργου Νταλάρα στα ‘60ς, την περίοδο, δηλαδή 1967 – 1969, στην ηλικία των 18-20 ετών.
Επίσης, είναι γνωστό, ότι ο Νταλάρας μπήκε στο χώρο του τραγουδιού(με live εμφανίσεις) το 1965, σε ηλικία 16 ετών και, μάλιστα, με ποικίλο – από τότε – ρεπερτόριο, από ρεμπέτικα και λαϊκά, μέχρι ροκ (Μπητλς, Άνιμαλς) – συμμετέχοντας στο συγκρότημα «Crazy Boys» - και λάτιν (Los tres Diamantes, Los Indios)! Αλλά, αυτό, είναι ένα άλλο, μεγάλο κεφάλαιο. Εδώ καταγράφουμε κι εξετάζουμε τα πρώτα του δισκογραφικά βήματα στα ‘60ς. Και το κυρίαρχο ύφος των τραγουδιών που ηχογράφησε ανήκει στη γκάμα του λαϊκού – ελαφρολαϊκού – εντεχνολαϊκού.
Αλλά, ας δούμε στις τρεις αυτές χρονιές από τα ‘60ς (1967 – 1968 - 1969), τα πρώτα δισκογραφικά βήματα του Νταλάρα – παράλληλα με μαρτυρίες δικές του και των δημιουργών/συνεργατών του – όπου μας σκιαγραφούν, αφενός τις προσπάθειές του κι, αφετέρου τις κυρίαρχες επιλογές του, οι οποίες και τον καθόρισαν, αποδεικνύοντας, το διαχρονικό, πως ο μεγάλος τραγουδιστής, πέρα από φωνή, χρειάζεται να διαθέτει σωστή επιλογή ρεπερτορίου, καθώς και ισχυρή και συνειδητοποιημένη προσωπικότητα.
![]() | ![]() |
|
1967
Το πρώτο τραγούδι που ηχογράφησε ο, 18χρονος, το 1967, Νταλάρας, ανήκει στη συνθέτη Βασίλη Αρχιτεκτονίδη (σε στίχους του μαθηματικού Παναγιώτη Καλαποθαράκου). Παρεμπιπτόντως, ο Β. Αρχιτεκτονίδης, έγραψε και τα δυο πρώτα τραγούδια (σε στίχους του Γιάννη Λογοθέτη/ΛΟΓΟ) που ηχογράφησε ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου.
Ο Γιώργος Νταλάρας αναφέρει γι’ αυτό το πρώτο τραγούδι που ηχογράφησε: «Πριν ακόμα πάω στον Μάτσα, είχα ηχογραφήσει για λογαριασμό μιας εταιρείας που λεγόταν «Αυλός» και ήταν παρακλάδι της κινηματογραφικής «Περγαντής - φιλμ», ένα τραγούδι του Βασίλη Αρχιτεκτονίδη, που λεγόταν «Προσμονή». Ο συνθέτης μου έδωσε δυο ερωτικά και δυο πολιτικά- κοινωνικά του τραγούδια να διαλέξω κι εγώ διάλεξε εκείνο που έλεγε «Πότε η καμπάνα του λαού/ του γέρο – Μακρυγιάννη/λεύτερο χώμα κι ουρανό/για όλους θα σημάνει». Πάρα πολύ συνειδητά. Βέβαια τέτοια εποχή που ήταν, το ηχογράφησα και… το ξέχασα. Δεν είχε καμιά τύχη. Το ’κοψε η λογοκρισία.» (βλ. Γιώργος Νταλάρας, Το τραγούδι της ψυχής, βιβλίο – από ηχογραφημένες συνομιλίες του Γιώργου Νταλάρα με το Γιώργο Τσάμπρα – ενταγμένο στην έκδοση «Το μουσικό κουτί» /MINOS - EMI , 1997, σελ. 17 - 18).
Σε συνέντευξη που πήρα το 2007 από τον Βασίλη Αρχιτεκτονίδη (περιοδικό «ΜΕΤΡΟΝΟΜΟΣ», τεύχος 25, σελ. 14-17) μου είπε τα εξής :
«- Δικό σας ήταν, νομίζω, και το πρώτο-πρώτο τραγούδι του Γιώργου Νταλάρα στη δισκογραφία;
-Ναι, ο Γιώργος Νταλάρας, μπήκε στη δισκογραφία, το 1967, με το δικό μου τραγούδι, την «Προσμονή» σε στίχους του Παναγιώτη Καλαποθαράκου.»
- Στην έκδοση με τα τραγούδια του Νταλάρα από τις 45 στροφές («Για τα τραγούδια κι εγώ φταίω»/MINOS-EMI – 1993), στο σημείωμα του δίσκου, ο αείμνηστος Πάνος Γεραμάνης γράφει για την «Προσμονή», ότι η ηχογράφηση του τραγουδιού έγινε σ’ ένα δωμάτιο - σε μια πάροδο της οδού Σκουφά - που είχε μετατραπεί σε στούντιο. Το τραγούδι κόπηκε αμέσως από τη χούντα, αφού οι στίχοι του - καθαρά πολιτικοί - μιλούσαν για «λεύτερο χώμα κι ουρανό». Μιλήστε μας λίγο για την ιστορία αυτού του τραγουδιού σας, τις συνθήκες ηχογράφησης και κυκλοφορίας του, την απαγόρευσή του, αλλά και για την γνωριμία σας με τον Γιώργο Νταλάρα, αφού με το δικό σας τραγούδι πρωτοεμφανίστηκε στη δισκογραφία.
- Κατ’ αρχήν να κάνω μια διόρθωση. Η «Προσμονή» ηχογραφήθηκε σε ένα κανονικό εξοπλισμένο μικρό στούντιο στην οδό Μασσαλίας που ’ναι πάροδος της Σόλωνος. Την εποχή αυτή εγώ ήμουν συνιδιοκτήτης της δισκογραφικής εταιρίας «ΑΥΛΟΣ». Τον πολύ νεαρό, 17χρονο, τότε, Νταλάρα, μου τον σύστησε κάποιος, στις αρχές του 1967, σαν ένα νέο τραγουδιστή, που τραγουδούσε «Στου Στελλάκη» μαζί με τους Στέλιο και Βαγγέλη Περπινιάδη. Τον άκουσα και μου άρεσε. Του έδωσα λοιπόν την «Προσμονή» σε μουσική δική μου και σε στίχους του Παναγιώτη Καλαποθαράκου. Το ηχογραφήσαμε και κυκλοφόρησε, αλλά με τέτοιους στίχους : «Πότε η καμπάνα του λαού / του Γέρο – Μακρυγιάννη / λεύτερο χώμα κι ουρανό / για όλους θα σημάνει», δεν άργησε να απαγορευτεί! Κι όχι μόνο αυτό, αλλά, λίγο μετά, έκλεισε κι η εταιρία, ο «ΑΥΛΟΣ». Δεν έτυχε, από τότε, να ξανασυναντηθούν, καλλιτεχνικά, οι δρόμοι μας με τον Νταλάρα.».
|
Η περίφημη «Προσμονή», το πρώτο τραγούδι του Γιώργου Νταλάρα στη δισκογραφία (1967 - η παρτιτούρα υπογεγραμμένη από τον ίδιο το συνθέτη και με τη σημείωση ότι το τραγούδι κόπηκε από τη λογοκρισία της χούντας). |
«Προσμονή»
μουσική : Βασίλης Αρχιτεκτονίδης
στίχοι :Παναγιώτης Καλαποθαράκος
http://www.youtube.com/watch?v=NJ546IJAOPM
| |
ΑΜΠΑΒΗ - ΜΗΤΣΑΚΗΣ - ΝΤΑΛΑΡΑΣ | ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΤΑΛΑΡΑΣ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΝΤΑΛΑΡΑΣ |
| |
ΛΟΙΖΟΣ - ΝΤΑΛΑΡΑΣ | ΝΤΑΛΑΡΑΣ - ΚΑΛΔΑΡΑΣ |
| |
ΝΤΑΛΑΡΑΣ - ΚΗΛΑΗΔΟΝΗΣ | ΝΤΑΛΑΡΑΣ - ΚΟΥΓΙΟΥΜΤΖΗΣ |
| |
ΝΤΑΛΑΡΑΣ - ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ | ΒΑΣΙΛΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΔΗΣ |
1968
Τα επόμενα τραγούδια που ηχογραφεί, είναι του συνθέτη Γρηγόρη Φούντα, σε στίχους του μεγάλου Κώστα Βίρβου. Ο ίδιος ο Νταλάρας έχει πει πως δεν περπάτησαν, αλλά ακούγοντάς τα – πάντα σε σχέση με τα συμφραζόμενα της εποχής τους – είναι καλά τραγούδια (στο είδος και το ύφος της περιόδου αυτής) και καλά ερμηνευμένα από τον 19χρονο τραγουδιστή.
1) «Ρίξε μες στις φλόγες την αγάπη μου»
μουσική : Γρηγόρης Φούντας
στίχοι : Κώστας Βίρβος
http://www.youtube.com/watch?v=-4CyEbkm4ZA
2) «Δυο λουλούδια σε μια γλάστρα»
μουσική : Γρηγόρης Φούντας
στίχοι : Κώστας Βίρβος
http://www.youtube.com/watch?v=XlFoqWOJRzg
Ακολουθούν τα τραγούδια που του έδωσε ο, επίσης, μεγάλος Μητσάκης και κυκλοφόρησαν σε δίσκους 45 στροφών. Κάποια θα μπουν (την επόμενη χρονιά) και σε δίσκους 33 στροφών, είτε του Μητσάκη, είτε στον πρώτο προσωπικό δίσκο του Νταλάρα (1969), είτε, πολλά χρονιά μετά (1993), στο διπλό δίσκο με τραγούδια του Νταλάρα από 45άρια. Κάποια θα μείνουν εντελώς έξω από όλες αυτές τις επανακυκλοφορίες…
Ο Νταλάρας είναι ειλικρινής: «Με τον Μητσάκη κάνω την «Εποχή του Πάγκαλου» και γίνεται γνωστή. Και δουλεύω μαζί του και στον «Περικλή», ένα μαγαζί που κάνει στην Πλάκα. Μου φέρθηκε πάρα πολύ καλά. Κι εγώ τον αγαπούσα. Για μένα ήταν πάντα ένα θρύλος και τα παλιά του τραγούδια – το «Κομπολογάκι», το «Καπηλειό – τα ‘λεγα παντού. Όταν όμως τραγούδησα τα καινούρια του, παρότι ήταν και τα πρώτα με τα οποία ακούστηκα, δεν με «κάλυψαν». Σκέψου ότι πια είχα «δηλητηριαστεί» από άλλα πράγματα εκείνη την εποχή. Με ενδιέφερε να τραγουδήσω Ελύτη, Σεφέρη, Ρίτσο. Τραγούδια σαν κι αυτά που έλεγε ο Μπιθικώτσης, ας πούμε. Η «Εποχή του Πάγκαλου» μπορεί να ήταν χαριτωμένο τραγούδι, αλλά δεν ήταν αυτό που ήθελα. Είχα στεναχωρηθεί πάρα πολύ με το «Αυτός είσαι» και «Σου χάρισα έναν αναπτήρα». Αυτό βέβαια δεν το κατάλαβε ο Μητσάκης και γι’ αυτό βέβαια είχε μια πίκρα. «Γιατί; Του έδωσα τα πρώτα του τραγούδια, τον έβαλα στη δουλειά, τι του φταίνε τα τραγούδια;». Καταλαβαίνω τη δική του στεναχώρια, αλλά κάποιος πρέπει να καταλάβει και τη δική μου. Κάποια στιγμή κοντράραμε με τον κ. Μάτσα και του είπα ότι «αν με βάλετε να τραγουδάω τέτοια, δεν θέλω να τραγουδάω». Δεν το πίστευε. Μπορεί να με πέρασε και για τρελό. Σου λέει «τι λέει τώρα αυτό το παιδί;». Το μισό μπορεί να τον αποθάρρυνε, αλλά νομίζω ότι το άλλο μισό τον ενθάρρυνε.» (βλ. Γιώργος Νταλάρας, Το τραγούδι της ψυχής, βιβλίο – από ηχογραφημένες συνομιλίες του Γιώργου Νταλάρα με το Γιώργο Τσάμπρα – ενταγμένο στην έκδοση «Το μουσικό κουτί» /MINOS - EMI , 1997, σελ. 17-19).
Προσπαθώντας να είμαι κι εγώ ειλικρινής, θα πω, πως ο Νταλάρας, πέτυχε, δισκογραφικά, τον μεγάλο Μητσάκη στο ναδίρ του, ή, έστω, σ’ ένα μεταίχμιο αλλαγής του σκηνικού του ελληνικού τραγουδιού κι ιδιαίτερα του λαϊκού. Τα συγκεκριμένα τραγούδια εξέφραζαν το τέλος μια εποχής… Μόνο το «Ήτανε Απρίλης μήνας» ξεχωρίζει, εμφανώς, για την μελωδικότητά του και την φρεσκάδα της ερμηνείας του Νταλάρα, αλλά, ακόμα κι αυτό ακούγεται με μια ρετρό διάθεση…
3) «Και η ζωή συνεχίζεται»
μουσική – στίχοι : Γιώργος Μητσάκης
http://www.youtube.com/watch?v=eVjPTPdbJBc
4) «Στην εποχή του Πάγκαλου»
μουσική – στίχοι : Γιώργος Μητσάκης
ερμηνεία : Γιώργος Νταλάρας
β’ φωνές : Καίτη Αμπάβη
http://www.youtube.com/watch?v=k_rCmTLKKJw
5) «Ο αναπτήρας»
μουσική : Γιώργος Μητσάκης
στίχοι : Κώστας Βίρβος
ερμηνεία : Γιώργος Νταλάρας
β’ φωνές : Καίτη Αμπάβη
http://www.youtube.com/watch?v=5fInKs1Gl20
6) «Αυτός είσαι»
μουσική – στίχοι : Γιώργος Μητσάκης
ερμηνεία : Γιώργος Νταλάρας - Τασία Μαυρίδου
http://www.youtube.com/watch?v=5fdu_JeYJ5E
7) «Ήτανε Απρίλης μήνας»
μουσική – στίχοι : Γιώργος Μητσάκης
ερμηνεία : Γιώργος Νταλάρας
β’ φωνές :Τάσια Μαυρίδου
http://www.youtube.com/watch?v=lN-i-EzRdwM
Το 1968 μπαίνει στη δισκογραφία, αλλά και στη ζωή του Γιώργου Νταλάρα, ο Σταύρος Κουγιουμτζής, όπου μαζί θα αποτελέσουν ένα από τα πιο ποιοτικά, επιτυχημένα και κλασικά δίδυμα του ελληνικού τραγουδιού. Ο Σταύρος Κουγιουμτζής αναφέρεται στην πρώτη γνωριμία του με τον Νταλάρα : «Με πήρε ο Μάτσας τηλέφωνο και μου λέει : «Σταύρο, έχω ένα νέο τραγουδιστή και θέλω να τον ακούσεις». Ήρθε στο σπίτι, μόλις άνοιξα την πόρτα, είδα ένα νεαρό παιδάκι, λεπτό συνεσταλμένο, δεν μου γέμισε το μάτι για τραγουδιστή, που, όπως μου είπε ο Μάτσας είναι καλός κλπ. Μπήκαμε μέσα στο σπίτι, κάθισα εγώ λίγο στο πιάνο κι όταν είπαμε το πρώτο τραγούδι, άκουσα τη φωνή του κι έμεινα. Η γυναίκα μου ήταν στην κουζίνα και μετά ήρθε και μου λέει : «Τι ωραία φωνή αυτή, Σταύρο!». Έτσι ήταν η πρώτη μας γνωριμία».(βλ. Σταύρος Κουγιουμτζής, Χρόνια σαν βροχή, εκδ. Ιανός, Θεσσαλονίκη 2005, σελ. 220). Και σφραγίζει την καλλιτεχνική του σχέση με τον Νταλάρα λέγοντας τα εξής : «Ο Γιώργος (Νταλάρας) υπήρξε ο πιο ιδανικός ερμηνευτής των τραγουδιών μου. Νομίζω ότι καλύτερα από τον Γιώργο δεν θα μπορούσε άλλος να τραγουδήσει τα τραγούδια μου».(βλ. ό.π. σελ. 219).
8) «Κάπου στα Πετράλωνα»
μουσική – στίχοι : Σταύρος Κουγιουμτζής
http://www.youtube.com/watch?v=8FWWatWevqk
9) «Ποιο δρόμο να διαλέξω»
μουσική – στίχοι : Σταύρος Κουγιουμτζής
http://www.youtube.com/watch?v=xDL70MQZJGk
10) «Ο ΣΤΑΘΜΟΣ»
συμμετοχή στο δίσκο 33 στροφών του Μάνου Λοΐζου
Το πρώτο τραγούδι του Μάνου Λοΐζου και του Λευτέρη Παπαδόπουλου που ηχογράφησε ο Γιώργος Νταλάρας. Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος σημειώνει : «Το γράψαμε για τον Νταλάρα, με τον Λοΐζο. Στο δίσκο “σταρ” ήταν ο Γιάννης Καλατζής. Ο Νταλάρας ήταν πολύ καινούριος. Θεωρώ ότι είναι εξαιρετικό τραγούδι που το ’πνιξε η επιτυχία που ’χε το “Δελφινάκι.»( Βλ. Λευτέρης Παπαδόπουλος, Τα τραγούδια γράφουν την ιστορία τους, εκδ. ΙΑΝΟΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ, Θεσσαλονίκη 2006, σελ. 127)
Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος αναφέρεται και στην πρώτη γνωριμία του ίδιου, αλλά και του Λοΐζου, με τον Νταλάρα : «Ένα απόγευμα, μου λέει ο Λοΐζος, επηρεασμένος, προφανώς, από τα λόγια του Μάτσα, να πάμε να γνωρίσω τον Νταλάρα. “Είναι ένα ευγενικό παιδί, σαν φοιτητής”, προσθέτει. “Μα, τον ξέρω. Τον έχω ακούσει”. “Πως σου φάνηκε;”. “Είναι ανώριμος ακόμα. Ακολουθεί, χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία, τη γραμμή Μπιθικώτση”. Τελικά, μ’ έπεισε ο Μάνος να πάμε στο στούντιο της Κολούμπια, στη Ριζούπολη, να γνωρίσω από κοντά τον Νταλάρα, για τον οποίο, όπως φαινόταν, είχε καλή γνώμη. Επιπλέον, ο Λοΐζος, που ανήκε στην “Οντεόν”, ζητούσε για τα τραγούδια του έναν “Μπιθικώτση”, γιατί δεν επιτρεπόταν λόγω συμβολαίου να γυρίσει δίσκο με τον αυθεντικό Μπιθικώτση, που ανήκε στην “Κολούμπια”.»(βλ. ό.π., σελ. 136). Αλλά κι ο Γιώργος Νταλάρας αναφέρεται στην πρώτη γνωριμία του με το Λοΐζο και τον Παπαδόπουλο : «Τον Λοΐζο τον ήξερα από παλιά. Κάποιοι κοινοί γνωστοί του είπανε ότι ακούσανε στην Πλάκα ένα παιδί που τραγουδούσε καλά. Εγώ τότε δεν δούλευα σε μπουάτ, αλλά όταν τελείωνα το πρόγραμμά μου πήγαινα σε μια μπουάτ που είχε ο Νίκος ο Δημητράτος, που ήταν φίλος μου, έπαιρνα μια κιθαρίτσα κι έλεγα διάφορα τραγούδια στους θαμώνες. Εκεί με πρωτάκουσε ο Λοΐζος κι όταν αργότερα έψαχνε να βρει τραγουδιστές για να κάνει κάποια τραγούδια σαν το “Ήτανε οχτώ εννιά” με φώναξε σ’ ένα στουντιάκι που είχε τότε η εταιρεία στην οδό Σταδίου. Ήταν μαζί με τον Λευτέρη Παπαδόπουλο. Τον Λευτέρη τον διάβαζα από πριν στη στήλη του, μια στήλη πολύ ουσιαστική, αλλά όταν τον πρωτογνώρισα μου έκανε τη … χειρίστη των εντυπώσεων. Απότομος, κακότροπος, μου μίλησε κι άσχημα ενώ του άρεσε η φωνή μου … Κατάπια τη γλώσσα μου μπροστά του … Ο Λοΐζος του είχε πει, είναι ένα παιδί, φοιτητής. Όπως μ’ έβλεπε μ’ ένα μπλουζάκι πάντα και πολύ μαζεμένο, έτσι νόμιζε στην αρχή. Εξάλλου στην Πλάκα τότε όλο φοιτητές σύχναζαν …»(Βλ. Γιώργος Νταλάρας, Το τραγούδι της ψυχής, βιβλίο – από ηχογραφημένες συνομιλίες του Γιώργου Νταλάρα με το Γιώργο Τσάμπρα – ενταγμένο στην έκδοση «Το μουσικό κουτί» /MINOS - EMI , 1997, σελ. 24). Βλ. επίσης και : Ισαάκ Σούσης, Μάνος Λοΐζος - μια μέρα ζωής, εκδ. Ιανός ο Μελωδός, Θεσσαλονίκη 2007, σελ. 181.
«Ήταν οχτώ εννιά»
μουσική : Μάνος Λοΐζος
στίχοι : Λευτέρης Παπαδόπουλος
http://www.youtube.com/watch?v=AyL-eV_T0Ag
Καταγράφονται, εδώ, και δυο τραγούδια (του Μητσάκη) στα οποία ο Γιώργος Νταλάρας κάνει β’ φωνές στην Καίτη Αμπάβη. Να επισημάνουμε, ότι, τα χρόνια εκείνα (τέλη των ‘60ς – αρχές των ’70ς), ο Νταλάρας με την Αμπάβη, υπήρξαν ένα «δίδυμο στα φωνητικά» (ο ένας έκανε σε τραγούδια του άλλου), όπως και με την Τασία Μαυρίδου, αλλά λιγότερο.
11) Β’ ΦΩΝΕΣ
«Το πρωτοβρόχι»
μουσική – στίχοι : Γιώργος Μητσάκης
ερμηνεία : Καίτη Αμπάβη
β’ φωνές : Γιώργος Νταλάρας
«Έχασα το δαχτυλίδι»
μουσική – στίχοι : Γιώργος Μητσάκης
ερμηνεία : Καίτη Αμπάβη
β’ φωνές : Γιώργος Νταλάρας
1969
Το 1969 συνεχίζεται με κάποιες ηχογραφήσεις τραγουδιών του Μητσάκη, έρχονται οι πρώτες μεγάλες επιτυχίες με τραγούδια του Κουγιουμτζή («Nα ‘τανε το ‘21», «Ο ουρανός φεύγει βαρύς», «Που 'ναι τα χρόνια»), που κάποιες εντάσσονται στον πρώτο προσωπικό δίσκο(1969) του 20χρονου Νταλάρα και, βέβαια, μπαίνει, στη δισκογραφία του και στη ζωή του ο μεγάλος Απόστολος Καλδάρας, με ένα από τα τραγούδια τους( σε στίχους της σπουδαίας Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου) να γίνεται διαχρονικό και πολυαγαπημένο («Η φαντασία»). Ο Νταλάρας μιλάει για τη σχέση του με τον Καλδάρα : «… Από την άλλη ήταν ο Καλδάρας. Λαϊκός άνθρωπος αλλά σοφός λόγω ηλικίας. Λειτουργούσε σε μένα με μια άλλη δύναμη. Τον γνώρισα ως ο καινούριος τραγουδιστής, ο ανερχόμενος, έδειξε ενδιαφέρον για τη φωνή, αλλά ήταν και φίλος του πατέρα μου. Με έλεγε «ανιψιό» και τον έλεγα «θείο». Ο Καλδάρας ήταν ένας πολύ καλός δάσκαλος και σου ενέπνεε σεβασμό. Χωρίς να τον ξέρω πιο πριν, μου έκαναν εντύπωση κάτι τραγούδια του πολύ λαϊκά, απ’ αυτά που εγώ τα ’λεγα «δεύτερα». Μέσα σ’ αυτά ο Καλδάρας είχε μια πρωτιά. Ενώ εκείνη την εποχή επ’ ουδενί θα τα ’λεγα, μελετούσα τα τραγούδια αυτά, τα ήξερα : «Θα σου φύγω στο ’χα πει», «Καλή τύχη», «Ρίξε στο γυαλί φαρμάκι». Νομίζω ότι ο Καλδάρας ήτανε ο μόνος που εκείνη την εποχή κατάφερνε να κάνει ό,τι θέλει. Μισό «έντεχνο», μισό καζαντζιδικό, λαϊκό… Εκείνου του έκανε εντύπωση πόσο ψηλά τραγουδούσα κάνοντας σεγόντα και νομίζω ότι εκτιμούσε σε μένα και το ότι ποτέ δεν ήμουνα μόνο τραγουδιστής. Πάντα ήμουνα μουσικός, πάντα τα πείραζα τα τραγούδια. Ποτέ δεν μου έκανε παρατήρηση γι’ αυτό. Αντίθετα με ενθάρρυνε. Μου ’λεγε : «Άκουσε Γιώργο. Το τραγούδι αυτό λέγεται έτσι κι έτσι… Μάθε το καλά και με τους δυο τρόπους και πες το με το δικό σου». Αυτή του η διάθεση απέναντί μου έβγαλε δυο καταπληκτικές κορώνες στο «Αχ ο μπαγλαμάς» και στο «Θάνατο του ποιητή». (βλ. Γιώργος Νταλάρας, Το τραγούδι της ψυχής, βιβλίο – από ηχογραφημένες συνομιλίες του Γιώργου Νταλάρα με το Γιώργο Τσάμπρα – ενταγμένο στην έκδοση «Το μουσικό κουτί» /MINOS - EMI , 1997, σελ. 27).
1) «Στο φτωχό μου το χαγιάτι»
μουσική – στίχοι : Γιώργος Μητσάκης
ερμηνεία : Γιώργος Νταλάρας
β’ φωνές : Καίτη Αμπάβη
http://www.youtube.com/watch?v=S746jSFZF54
2) «Λάθος μεγάλο κάνεις»
μουσική – στίχοι : Απόστολος Καλδάρας
http://www.youtube.com/watch?v=sNxV3Ij6Ym8
3) «Φορτώθηκα τις τύψεις μου»
μουσική – στίχοι : Απόστολος Καλδάρας
ερμηνεία : Γιώργος Νταλάρας-Απόστολος Καλδάρας
http://www.youtube.com/watch?v=nUn5XsNwhf8
4) «Η φαντασία»
μουσική : Απόστολος Καλδάρας
στίχοι: Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου
ερμηνεία : Γιώργος Νταλάρας
β’ φωνές : Καίτη Αμπάβη
http://www.youtube.com/watch?v=tbirel_DeMA
5) «Είπες αντίο (Το λιμάνι)»
μουσική – στίχοι : Σταύρος Κουγιουμτζής
http://www.youtube.com/watch?v=JjxT4b-ulMQ
6) «Nα ‘τανε το ‘21»
μουσική : Σταύρος Κουγιουμτζή
στίχοι: Σώτια Τσώτου
http://www.youtube.com/watch?v=8n83OSVDpEY
7) «Ο ουρανός φεύγει βαρύς»
μουσική – στίχοι : Σταύρος Κουγιουμτζής
http://www.youtube.com/watch?v=-myiU_mh6lk
8) «Που 'ναι τα χρόνια»
μουσική : Σταύρος Κουγιουμτζής
στίχοι : Άκος Δασκαλόπουλος
http://www.youtube.com/watch?v=4l4w-rFg6rw
9) «Τρομαγμένο περιστέρι»
μουσική : Απόστολος Καλδάρας
στίχοι : Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου
http://www.youtube.com/watch?v=PMcBVhfyZ4E
10) «ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ»
συμμετοχή στο δίσκο 33 στροφών του Άγγελου Σέμπου
Την ίδια χρονιά(1969) ο Γιώργος Νταλάρας(μαζί με τους Γιάννη Καλατζή, Λίτσα Διαμάντη και Γιάννη Πάριο) συμμετέχει στο δίσκο «Συνάντηση», των Άγγελου Σέμπου & Κώστα Κινδύνη, ο οποίος, μπορεί να μην έβγαλε τις μεγάλες επιτυχίες, αλλά άφησε καλογραμμένα και καλοδουλεμένα τραγούδια, με εξαιρετικές ερμηνείες. Ο Άγγελος Σέμπος, σε συνέντευξή του(2011), στο e-orfeas μου είχε πει : «Ο Νταλάρας και ο Πάριος ξεκίνησαν από γκρουπς και μπορούσαμε να συνεννοηθούμε μεταξύ μας. Στο ξεκίνημά τους τραγουδούσαν κατά εποχές, χωριστά βέβαια, με διάφορα γκρουπ στην Πλάκα. Ήταν μορφωμένοι, πολιτισμένοι, και με πολύ καλούς τρόπους συμπεριφοράς, σε σύγκριση με παλαιότερους τραγουδιστές που έπασχαν από ένα πλέγμα ανωτερότητος. Ο Νταλάρας είχε ποιότητα φωνής και μουσική έκταση Τενόρου και ο Πάριος είχε ποιότητα φωνής και μουσική έκταση Βαρυτόνου. Με αυτή την διαφορά και αντίθεση στις φωνές τους, ήταν ευχάριστο για το κοινό να τους ακούσει να τραγουδούν μέσα στον ίδιο μεγάλο δίσκο. Ο δίσκος είχε τον τίτλο «Συνάντηση» σε στίχους του Κώστα Κινδύνη (1969). Πρώτα τους εκτίμησα σαν άτομα και μετά σαν τραγουδιστές και έτσι τους εμπιστεύθηκα τα τραγούδια μου. Το πρώτο τραγούδι της καριέρας του Πάριου «Ράγισε ο Καθρέφτης» από την «Συνάντηση» του έφερε γούρι στην συνέχεια της καριέρας του. Ο Πάριος δεν έπαψε να τιμάει το πρώτο του τραγούδι, να αναφέρει τον συνθέτη και τον στιχουργό στην τηλεόραση και να το βάζει σε διάφορα CD μέχρι σήμερα. Αυτό δεν έγινε μόνο για συναισθηματικούς λόγους, έγινε γιατί είναι τραγούδι που «στέκεται» και ακούγετε μέχρι σήμερα κι ας γράφτηκε το 1969.»
«Συνάντηση»
μουσική : Άγγελος Σέμπος
στίχοι : Κώστας Κινδύνης
http://www.youtube.com/watch?v=VBSZ0P5xeVo
«Λαϊκή αγορά»
μουσική : Άγγελος Σέμπος
στίχοι : Κώστας Κινδύνης
http://www.youtube.com/watch?v=zebE6gfJ2ys
«Σιωπή»
μουσική : Άγγελος Σέμπος
στίχοι : Κώστας Κινδύνης
http://www.youtube.com/watch?v=ZJ6AqCfFsk0
11) «ΑΝ ΖΟΥΣΑΝ ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ»
συμμετοχή στο δίσκο 33 στροφών του Γιώργου Μητσάκη
Κάποια από τα τραγούδια του Μητσάκη που είχε ηχογραφήσει ο Νταλάρας σε 45άρια, συγκεντρώνονται εδώ, σ’ αυτόν τον προσωπικό του δίσκο.
«Στην εποχή του Πάγκαλου» (μουσική – στίχοι :Γιώργος Μητσάκης), ερμηνεία : Γιώργος Νταλάρας(β’ φωνές : Καίτη Αμπάβη), (βλ. λινκ ό.π.)
«Ήτανε Απρίλης μήνας» (μουσική – στίχοι :Γιώργος Μητσάκης), ερμηνεία : Γιώργος Νταλάρας(β’ φωνές : Τασία Μαυρίδου), (βλ. λινκ ό.π.)
«Στο φτωχό μου το χαγιάτι» (μουσική – στίχοι : Γιώργος Μητσάκης), ερμηνεία : Γιώργος Νταλάρας(β’ φωνές : Καίτη Αμπάβη), (βλ. λινκ ό.π.)
12) «ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΤΑΛΑΡΑΣ»
ο πρώτος προσωπικός του δίσκος 33 στροφών
Ο πρώτος προσωπικός δίσκος του 20χρονου Νταλάρα κυκλοφορεί στα τέλη της δεκαετίας του ’60(1969), συγκεντρώνοντας, αρκετές(αλλά όχι όλες) από τις επιτυχίες του, ουσιαστικά, της διετίας 1968-1969, προσπαθώντας – και καταφέρνοντας το, κατά τη γνώμη μου – να δώσει ένα αναγνωρίσιμο προφίλ και μια ταυτότητα στο νεαρό τραγουδιστή.
Τα σουξέ του δίσκου είναι γνωστά σε όλους(«Ο ουρανός φεύγει βαρύς» & «Που ’ναι τα χρόνια»), αλλά άξια προσοχής κι ανακάλυψης για τους νεότερους ακροατές, έστω και 45 χρόνια μετά(!), είναι και τα : «Μου ’δωσε ο πλάστης την καρδιά», «Κάπου στα Πετράλωνα», «Ήτανε Απρίλης μήνας», καθώς και τα δυο πρώτα τραγούδια που έγραψε ο Λουκιανός Κηλαηδόνης(«Παίρνω την ανηφοριά» & «Σ’ αγαπώ»). Πάντως, όλα τα τραγούδια, έχουν ένα υψηλό στάνταρ ποιότητας, ως τραγούδια της εποχής τους - με κάποια φυσικά, να έχουν κερδίσει και το στοίχημα της διαχρονικότητας – που κάνουν όλον τον δίσκο να ακούγεται πολύ ευχάριστα, σε συνδυασμό με την κρυστάλλινη φρεσκάδα της φωνής του 20χρονου Νταλάρα.
«Ο ουρανός φεύγει βαρύς»(μουσική – στίχοι : Σταύρος Κουγιουμτζής), (βλ. λινκ ό.π.)
«Μου ’δωσε ο πλάστης την καρδιά»
μουσική : Σταύρου Κουγιουμτζή
στίχοι : Άκος Δασκαλόπουλος
http://www.youtube.com/watch?v=Tha-vD62AnY
«Που ’ναι τα χρόνια»(μουσική : Σταύρου Κουγιουμτζή – στίχοι : Άκος Δασκαλόπουλος), (βλ. λινκ ό.π.)
«Παίρνω την ανηφοριά»
μουσική : Λουκιανός Κηλαηδόνης
στίχοι : Δημήτρης Ιατρόπουλος
http://www.youtube.com/watch?v=4GpyBNsN2pc
«Ποιο δρόμο να διαλέξω»(μουσική – στίχοι : Σταύρος Κουγιουμτζής), (βλ. λινκ ό.π.)
«Αν είναι να ’ρθεις»
μουσική – στίχοι : Σταύρος Κουγιουμτζής
http://www.youtube.com/watch?v=pf0ah_PFSf8
«Το λιμάνι»(μουσική – στίχοι : Σταύρος Κουγιουμτζής), (βλ. λινκ ό.π.)
«Σ’ αγαπώ»
μουσική : Λουκιανός Κηλαηδόνης
στίχοι : Δημήτρης Ιατρόπουλος
http://www.youtube.com/watch?v=wjRv3L2_dWs
«Ρίξε μες στις φλόγες την αγάπη μου»(μουσική : Γρηγόρης Φούντας – στίχοι : Κώστας Βίρβος), (βλ. λινκ ό.π.)
«Ήτανε Απρίλης μήνας»(μουσική – στίχοι :Γιώργος Μητσάκης), (βλ. λινκ ό.π.)
«Δυο λουλούδια σε μια γλάστρα»(μουσική : Γρηγόρης Φούντας – στίχοι : Κώστας Βίρβος, (βλ. λινκ ό.π.)
«Κάπου στα Πετράλωνα»(μουσική – στίχοι : Σταύρος Κουγιουμτζής), (βλ. λινκ ό.π.)
13) Β’ ΦΩΝΕΣ
Άλλο ένα τραγούδι, της ίδια περιόδου(1969), του Μητσάκη, όπου ο Νταλάρας κάνει β’ φωνές στην Καίτη Αμπάβη.
14) «Το λιμάνι»
μουσική – στίχοι : Γιώργος Μητσάκης
ερμηνεία : Καίτη Αμπάβη
β’ φωνές : Γιώργος Νταλάρας
Συνοψίζοντας κι ολοκληρώνοντας, θα λέγαμε, ότι ο νεαρός Νταλάρας των ‘60ς, έδειξε, εξαρχής, μέσω των αναζητήσεων, των πειραματισμών του, αλλά και των αντιρρήσεών του(των όχι του δηλαδή), πως πέρα από το δώρο της μεγάλης φωνής, ήταν κι ένας ώριμος νέος, που είχε στόχους, ήξερε τι ζήταγε και ξεκίνησε ιδανικά, επιβεβαιώνοντας το «η καλή μέρα από το πρωί φαίνεται». Όλα όσα ακολούθησαν – το ρεπερτόριο, η διαδρομή του, τα ρεκόρ του, η δημοφιλία του - αποδεικνύουν την ισχυρή προσωπικότητά του, χωρίς, φυσικά, να παραβλέπουμε, ότι ευτύχησε να συνεργαστεί με σπουδαίους δημιουργούς, που τον προίκισαν με τα τραγούδια τους κι αυτός τους τα προίκισε με τη φωνή του και την ερμηνεία του.
ΠΗΓΕΣ :
Καραντής Π. Τάσος, Βασίλης Αρχιτεκτονίδης(συνέντευξη) - περιοδικό «ΜΕΤΡΟΝΟΜΟΣ», τεύχος 25, 2007, σελ. 14-17
Καραντής Π. Τάσος, Άγγελος Σέμπος(συνέντευξη) – περιοδικό www.e-orfeas.gr(2011)
Κουγιουμτζής Σταύρος, Χρόνια σαν βροχή, εκδ. Ιανός, Θεσσαλονίκη 2005
Νταλάρας Γιώργος, Το τραγούδι της ψυχής, βιβλίο – από ηχογραφημένες συνομιλίες του Γιώργου Νταλάρα με το Γιώργο Τσάμπρα – ενταγμένο στην έκδοση «Το μουσικό κουτί» /MINOS - EMI, 1997
Παπαδόπουλος Λευτέρης, Τα τραγούδια γράφουν την ιστορία τους, εκδ. ΙΑΝΟΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ, Θεσσαλονίκη 2006
Σούσης Ισαάκ, Μάνος Λοΐζος - μια μέρα ζωής, εκδ. Ιανός ο Μελωδός, Θεσσαλονίκη 2007
Χατζηνικολάου Νίκος, Απόστολος Καλδάρας, εκδ. Ιανός, Θεσσαλονίκη 2008